หมากแต่ละตัวในหมากรุกสากล..เดินและกินอย่างไร

     ก่อนที่เราจะไปดูกันว่าหมากแต่ละตัวในหมากรุกสากล เดินและกินอย่างไร เราลองทำความเข้าใจกฎง่ายๆ บางข้อกันก่อนครับ

1.เป้าหมายของการเล่นคือ ทำให้ คิง ของอีกฝ่ายหมดตาเดิน หรือ "จน"

2.ฝ่ายขาวเดินก่อนเสมอ

3.หลังจากนั้นตาฝ่ายดำเดิน สลับกันไปเรื่อยๆ

4.เดินได้ 1 ครั้งเท่านั้น ไม่เกินกว่านั้น โดยเดินหมากของคุณไปช่องใดช่องหนึ่งบนกระดาน

5.ใน 1 ช่องมีหมากได้เพียง 1 ตัวเท่านั้น ถ้าในช่องนั้นเป็นหมากของคุณครอบครองอยู่ คุณไม่สามารถนำหมากตัวอื่นๆมาแทนที่ได้

6.ถ้าอีกฝ่ายมีหมากยืนอยู่ในช่องที่คุณเดินหมากไปแทนที่ได้ นำหมากของอีกฝ่ายออก และแทนที่ด้วยหมากของคุณ เราเรียกว่า "กิน"

7.เมื่อถึงตาเดินของคุณ แม้ไม่มีตาเดินที่ดี ยังไงก้อต้องเดิน ไม่สามารถขอผ่านได้

เอาล่ะครับพร้อมแล้วไปดูกันเลย

พอน (The Pawn)

เป็นหมากที่มีค่าน้อยที่สุดในเกม เปรียบดั่งในการรบก็เป็นแค่พลทหารราบเท่านั้น...อ๊ะๆแต่เดี๋ยวก่อน อย่าเพิ่งหมิ่นเจ้าตัวจ้อยนี้ไป ขนาดยอดนักหมากรุก ในสมัยศตวรรษที่ 18 อย่าง ฟิลิดอร์ (Andre Philidor) ยังเคยกล่าวประโยค คลาสสิกไว้ว่า "The pawn is the soul of chess" แปลแบบชาวบ้านได้ว่า "พอนคือจิตวิญญาณของหมากรุก" นั่นเอง โอ้ว!! มันยอดมาก มันจริงอย่างนั้นหรือ พอจะอธิบายได้ว่า กลยุทธ์ในการเล่นหมากรุกนั้นขึ้นอยู่กับการวางตำแหน่งของเจ้าพอนนี่ล่ะ แม้แต่ตำแหน่งของพอนที่ต่างกันเพียงเล็กน้อยก็หมายถึง ชัยชนะ และความพ่ายแพ้ !!!

ในตอนเริ่มเกมนั้น แต่ละฝ่ายจะมีพอนฝ่ายละ 8 ตัว

พอนของขาว อยู่บน rank 2 และของดำอยู่บน rank 7

พอนมีวิธีเดินอย่างไร?

1.พอนเดินตรงไปข้างหน้าอย่างเดียวเท่านั้น ไม่สามารถถอยหลัง หรือไปทางข้าง หรือเฉียงๆไม่ได้นะครับ

2.พอนกินหมากของคู่แข่งในแนวเฉียง 1 ช่องข้างหน้าตัวมันเอง ทางซ้าย หรือ ขวา (ดูรูปประกอบ) สีแดงคือช่องที่พอนสามารถกินได้

3.เฉพาะพอนที่อยู่จุดเริ่มของมันเท่านั้นที่เลือกได้ว่า จะเดิน 1 หรือ 2 ช่อง ถ้าออกจากจุดเริ่มแล้ว เดินได้เพียงครั้งละ 1 ช่องเท่านั้น

4.ถ้ามีหมากขวางทางเดินอยู่ พอนไม่สามารถเดินต่อไปได้ (ซื่อจริงๆ) แต่ถ้าอยู่ในตากินของมัน โฮ่ๆๆ เสร็จ น้องพอนเลยครับ ดูรูปประกอบ

- พอนขาวที่ a4 เดินต่อได้

- พอนดำที่ h3 เดินต่อได้
- พอนขาวที่ e4 และ พอนดำที่ e5 ไม่สามารถเดินต่อได้ ต่างคนต่าง บล็อกกันและกัน

5.การที่ตากินของพอน ไม่เหมือนตาเดินของมัน(เดินตรงกินเฉียง)นั้นทำให้มือใหม่งง ได้เหมือนกันครับ

ไนท์ (The Knight)

ไนท์ หรืออัศวิน ในยุคโบราณนั้นอัศวินมักมีม้าเป็นของคู่กายเสมอ ในหมากรุกสากลนั้น ไนท์ ใช้สัญลักษณ์แทนด้วย ม้า (ผมขอเรียกว่า"ไนท์" ว่า "ม้า"แล้วกันครับ)
ม้าเป็นหมากตัวเดียวในกระดานที่เดินข้ามหมากตัวอื่นได้ (นึกถึงลักษณะการเดินของม้าที่กระโดดได้) และม้าเป็นหมากตัวเดียวที่เดินไม่ตรง
(สำหรับหมากตัวอื่นเช่น คิง ควีน บิชอพ รู้ค เดินในทางตรงกันหมด ภาษาอังกฤษเรียกว่า "direct")

ในตอนเริ่มเกมนั้นแต่ละฝ่ายจะมีม้าฝ่ายละ 2 ตัวคือ
b1 และ g1 สำหรับฝ่ายขาว
b8 และ g8 สำหรับฝ่ายดำ

ม้าเดินอย่างไร

- ม้าเดินคล้ายตัว "L"ในภาษาอังกฤษ
2 ช่องไปข้างบนจากนั้นไปซ้าย หรือ ขวา 1 ช่อง
2 ช่องไปด้านล่างจากนั้นไปซ็าย หรือ ขวา 1 ช่อง
2 ช่องไปด้านข้างทั้งสองข้าง จากนั้นขึ้นไปด้านบน หรือล่าง 1 ช่อง
งงใช้มั้ยล่ะครับ ถ้าพูดอย่างเดียวไม่มีภาพประกอบคงไม่เข้าใจ งั้นเราไปดูกันครับ

รูปนี้แสดงทางเดินของมันเป็นลักษณะตัว แอล

     จากรูปข้างต้น ม้าที่ตำแหน่ง d5 สามารถเลือกเดินไปยัง e4,c3,b4,b6,c7,e7,f6 หรือ f4

- ม้าสามารถเดินไปยังปลายทางที่สิ้นสุดตัวแอลได้ ไม่สำคัญว่าตัวแอลของคุณจะกลับหัวกลับหางนะครับ และม้าจะกินหมากตัวที่อยู่ตรงช่องที่มันเดินลงได้เท่านั้น มาดูรูปกันอีกครับ

                                     

จากรูป จุดสีเหลืองคือ ตาที่ม้าสามารถเดินไปได้ ดังนั้นพอนของฝ่ายดำที่ตำแหน่ง c4 และ d7 ม้าขาวสามารถกินได้

ส่วนสีแดง(ตาf7)นั้นไม่สามารถเดินได้เพราะพอนของขาวยืนอยู่แล้วนั่นเองครับ

*จุดที่น่าจำไว้คือ
- เมื่อม้ายืนอยู่ช่องสีอะไรนั้น เมื่อเดินไปอีกช่องหนึ่ง ช่องนั้นจะเป็นคนละสีเสมอ เช่นม้าที่ e5 ซึ่งเป็นตาสีดำ เดินไปยัง f7 ซึ่งเป็นสีขาว
- ยังมีเรื่องเล่าเกี่ยวกับม้าอีกมากไว้จะเพิ่มเติมภายหลังครับ 

บิชอพ (Bishop)
บิชอพ หรือ นักบวช(ตามดิคฯ) บนกระดานหมากรุกบิชอพ แทนด้วยสัญลักษณ์ของหมวกของบิชอพ เราเรียกว่า "บิชอพ" ตามภาษาอังกฤษ เพราะหมากรุกได้รับความนิยมเมื่อช่วงไม่กี่ร้อยปีมานี้เองในยุโรป ตอนนั้นอังกฤษมีอิทธิพลมากๆ (จริงๆหมากรุกมีประวัติอันยาวนานนับพันกับสี่ร้อยปีได้..โอ้ว) และต้องบอกก่อนว่าในเยอรมัน อิตาลี หรือ ฝรั่งเศส ก็เรียกเจ้าบิชอพไม่เหมือนกัน เช่นในฝรั่งเศส เรียกว่า "fou" หรือในภาษาอังกฤษแปลว่า "fool" หรือแปลเป็นไทยว่า "เจ้าโง่" เอ้ย...ช่างต่างกันมากจริงๆ

ในตอนเริ่มเกมนั้น แต่ละฝ่ายจะมีบิชอพฝ่ายละ 2 ตัว โดยฝ่ายขาวอยู่ที่ c1 และ f1 ฝ่ายดำอยู่ที่ c8 และ f8

บิชอพเดินอย่างไร?

- บิชอพเดินในแนวทะแยงเท่านั้น

- เดินได้ไกลเท่าไรก็ได้ เดินหน้า หรือถอยหลังก็ได้(ในแนวทะแยงนะครับ)
- ถ้าช่องที่บิชอพจะเดินไปนั้นมีหมากสีเดียวกัน(ฝ่ายเดียวกัน)ยืนอยู่ มันไม่สามารถเดินไปช่องนั้นได้ และเดินข้ามก็ไม่ได้(อย่าลืมว่ามีเพียงม้าเท่านั้นที่กระโดดข้ามหมากตัวอื่นๆได้)
- นอกจากว่าเป็นหมากคนละสี เราสามารถกินหมากตัวนั้นได้เลยครับ
- โปรดสังเกตว่า บิชอพ สีใดสีหนึ่ง เช่น บิชอพที่อยู่ตา c1(เป็นช่องสีดำ) เมื่อเริ่มเกม จะไม่มีวันไปอยู่ช่องสีอ่อน หรือสีขาว ได้เลย กล่าวอีกนัยหนึ่งได้ว่า บิชอพเดินได้เพียง 32 ช่องบนกระดานเท่านั้น
- เมื่อคุณเล่นเป็นแล้วสักพัก มักมีคำถามเสมอว่า บิชอพ หรือ ม้า ดีกว่ากัน? และมักมีคนบอกเสมอว่า บิชอพดีกว่าม้า นิดหน่อย (แต่ผมไม่คิดเช่นนั้น)

       รูปนี้บิชอพดำที่ e5 สามารถเดินไปยังจุดต่างๆที่เป็นสีเขียวได้ และที่ตา b8 มีม้าขาวยืนอยู่ บิชอพสามารถกินได้ทันที ส่วนตา h2 บิชอพไม่สามารถไปได้เพราะมีม้าดำยืนอยู่แล้วครับ

รู้ก (The Rook)

       แม้ว่า รู้ก จะหน้าตาคล้ายหอคอยปราสาท แต่ในตอนแรกๆ นั้น รู้ก หมายถึง รถม้าศึก ของพวกอินเดีย ต่อมาเมื่อหมากรุกเป็นที่นิยมในยุโรป หน้าตาของหมากจึงเปลี่ยนไปตามยุคสมัย ในตอนเริ่มเกมนั้น แต่ละฝ่ายจะมี รู้ก ฝ่ายละสองตัว ที่ตำแหน่ง a1,h1 สำหรับฝ่ายขาว และที่ตำแหน่ง a8,h8 สำหรับฝ่ายดำ

รู้ก เดินอย่างไร?

- รู้กเดินตามแนวนอน และ แนวตั้ง (ranks and files)

- เดินได้ใกล้ไกล ตามใจ จนสุดกระดาน
- เมื่อมีหมากสีเดียวกัน(ฝ่ายเดียวกัน)มาขวางทางไม่สามารถเดินต่อไปได้ แต่ถ้าเป็นหมากสีอื่น เราสามารถกินได้ทันที(ไม่กินก็ได้..ไม่ผิดกติกานะ หุๆ)

ในรูปนี้ จุดสีแดงคือ ช่องที่รู้ก สามารถเดินไปได้

     ในรูปนี้ ไฮไลท์สีแดงคือ ช่องที่รู้ก สามารถเดินไปได้ และ รู้กขาว สามารถกินบิชอพที่ h4 ได้
รู้กไม่สามารถเดินไป a4 ได้เพราะมี พอน ขวางตาเดินอยู่

ควีน (The Queen)

ควีนเป็นหมากที่ทรงพลังที่สุดในกระดานหมากรุกโดยไม่ต้องสงสัย และนั่นทำให้หมากรุกสากลเป็นเกมที่สนุกตื่นเต้น
ในตอนเริ่มเกมนั้น แต่ละฝ่ายจะมีควีนฝั่งละ 1 ตัว โดยฝ่ายขาวอยู่ที่ตำแหน่ง d1 และฝ่ายดำอยู่ที่ตำแหน่ง d8 มีหลายคนมักสับสนว่าควีนอยู่ตำแหน่งไหนกันแน่ ระหว่าง d1 หรือ e1 และ d8 หรือ e8 มีหลักการง่ายๆในการช่วยจำว่า ควีนจะยืนบนช่องสีเดียวกับตัวหมากเสมอ เช่น ควีนขาว ยืนอยู่ตำแหน่ง d1 ซึ่งเป็นสีขาว(ตาสีอ่อน) และควีนดำ ยืนอยู่ตำแหน่ง d8 ซึ่งเป็นตาสีดำ(ตาสีเข้ม) ดังคำกล่าวที่ว่า "ผู้หญิงมักใช้กระเป๋าและรองเท้าสีเดียวกันเสมอ"

ควีนเดินอย่างไร?- ควีนเดินได้ทั้งแนวตั้ง แนวนอน แนวทแยง (8 ทิศ) หรือเหมือน รู้ค+บิชอพ

- เดินได้ไกลเท่าไรก็ได้ ตราบเท่าที่ไม่หมากตัวอื่นมาขวางทางเดิน
- ถ้าหมากที่มาขวางตาเดินของควีน เป็นสีอื่น เราสามารถเลือกกินได้

แสดงอำนาจในการเดินของควีน(น่ากัวมั่กๆ)

       จากรูปข้างบน จุดสีแดงแสดงตาที่ควีนขาวเดินไปได้ สีเขียวคือหมากที่ควีนกินได้เพราะอยู่ในตาเดินของควีน

คิง (The King)

คิงอาจไม่ใช่หมากที่เก่งที่สุดบนกระดาน แต่เป็นหมากที่สำคัญที่สุดในหมากรุกสากล หมากทุกตัวพร้อมพลีชีพเพื่อปกป้องคิงของเขา

ในตอนเริ่มเกมนั้น คิงของขาวอยู่ที่ตำแหน่ง

e1 และคิงของดำอยู่ที่ตำแหน่ง e8

คิงเดินอย่างไร?

- คิงเดินได้ทุกทิศทางรอบตัว แต่ได้เพียงครั้งละ 1 ช่องเท่านั้น

- คิงไม่สามารถเดินไปช่องที่มีหมากสีเดียวกันอยู่แล้ว
- คิงสามารถกินหมากสีอื่นได้
- คิงเดินไปยังตากินของฝ่ายตรงข้ามไม่ได้ (เพราะคิงจะถูกกินไม่ได้)
- ถ้าหมากของฝ่ายตรงข้ามกำลังจะกินคิงของเราอาจกล่าวได้ว่า คิงเรากำลังถูก "รุก" หรือ คิงอยู่ในตากินของฝ่ายตรงข้าม ซึ่งเมื่อคิงถูกรุก เราต้องทำให้คิงไม่ถูกรุกด้วยวิธีใดวิธีหนึ่งโดนทันทีทันใด เพราะคิงเราจะถูกกินไม่ได้ ถ้าแก้ไขการถูกรุกไม่ได้ จะถือว่าแพ้! หรือคิง"จน"
- "รุก" ในภาษาอังกฤษเรียกว่า "check" และรุกจนเรียกว่า "checkmate"

รูปนี้ดูแล้วสับสนมาก

ค่อยๆพิจารณากันครับ
ในรูปคิงขาว เดินไปตาสีม่วงได้และกินพอนดำที่ตำแหน่ง d4 ได้ ส่วนพอนดำที่ c3 กินไม่ได้เพราะพอนดำที่ d4 ผูกอยู่(defend)
ส่วนคิงดำ เดินไป e5 และ f5 ได้ และสามารถกินขาวพอนที่ f3
*โปรดสังเกตว่าคิงทั้งสองฝ่ายไม่สามารถ เดินไปให้อีกฝ่ายกินได้นะครับ เช่น คิงดำเดินไปตา e3 ไม่ได้เพราะเป็นตากินของคิงขาว